Investeer in de relatie, voer het ambitiegesprek
Goede medezeggenschap gedijt bij samenwerking. Op dat uitgangspunt zijn alle wetgeving, trainingen en cursussen gebaseerd. Hoe doe je dat in de praktijk? Werk aan de relatie voor het te laat is, zegt AOb-trainer Aysegül Aslan, expert in het op gang brengen van het ambitiegesprek.
Doet de overlegpartner het verkeerd? Of vraagt de medezeggenschapsraad te veel? Dat zijn geen productieve vragen volgens Aysegül Aslan: “Wie met de vinger naar de ander wijst, richt ook drie vingers op zichzelf.” Oftewel: je kunt niet zonder elkaar, handel naar dat inzicht.
Tegelijkertijd zijn er verschillen waar zowel de medezeggenschappers als het bevoegd gezag oog voor moeten hebben. Directies en bestuurders hebben altijd meer kennis dan de mr-leden. Vertegenwoordigers van personeel, ouders en vo-leerlingen weten het best hoe de zaken ervoor staan in de klas en op de werkvloer.
Die kennisverschillen blijven buiten het zicht als de mr-vergadering en de overlegvergadering alleen draaien om de tekst van wetten, reglementen, adviezen en instemmingsbesluiten. Ga dus eenmaal per jaar om de tafel zonder actuele agenda en voer dan samen het ambitiegesprek. Bespreek de onderlinge relatie en door beide partners gesignaleerde knelpunten.
Spreek af buiten het schoolgebouw
Al meer dan tien jaar begeleidt AOb-trainer Aslan zulke ambitiegesprekken. Het huidige aanbod begint met een sessie in de ochtend voor de mr-leden waarbij het gesprek draait om identiteit, visie en strategie van de medezeggenschapsraad. Ouders, leerlingen en personeel hebben hun eigen belangen en ideeën. Daar kunnen keuzes nodig zijn. In de middag schuift de overlegpartner aan, de vertegenwoordiger van het bevoegd gezag.
“Helaas is het ambitiegesprek bij een deel van de directies nog altijd een onbekend fenomeen”, zegt Aslan. “Ze weten heus wel dat ze een relatie met hun mr en gmr hebben, ze zijn volgens de wet elkaars overlegpartner.” Of, in een vaker door haar gehanteerde beeldspraak: “It takes two to tango.” In de praktijk is het niet altijd eenvoudig om de overlegpartner mee te krijgen naar het ambitiegesprek, dat het best gehouden kan worden op een locatie buiten de school. Dat kost meer geld dan een lokaal vrijmaken, maar voorkomt afleiding door het dagelijkse gedruis in het eigen gebouw. En zo prijzig is het nou ook weer niet: “Trainingen voor ondernemingsraden zijn een stuk duurder dan scholing voor medezeggenschappers in het onderwijs.”
Laat je leiden door de gedragsankers
Eenmaal maakte Aysegül Aslan zelfs mee dat een directeur zich op het laatste moment afmeldde voor het geboekte ambitiegesprek. De mr was daarmee in feite in de steek gelaten, maar liet zich niet kennen. Dan maar een heidag in eigen kring, met als een van de conclusies: het ambitiegesprek moet er echt komen, dus de directeur kreeg een nieuwe uitnodiging. Die ging vergezeld van het korte overzicht van de gedragsankers bij het Advies Goede Medezeggenschap, de praktische aanwijzingen om de formaliteiten van de wet toe te passen.
“Het is niet nodig om ze uit het hoofd te leren, maar tijdens het ambitiegesprek zijn de gedragsankers de leidraad. We kiezen er minstens drie waarvan mr en directie vinden dat het goed gaat. Dat moet je vaststellen zodat je het goede blijft koesteren.” In datzelfde gesprek komen ook de gedragsankers aan de orde die meer aandacht behoeven. Wederom minimaal drie, is Aslans ervaring. “En daar maken we dan werkafspraken over.”
BOB-model hoeft niet te botsen
Tijdig overleggen is een basisvoorwaarde voor goede medezeggenschap, maar wat is tijdig? In het ambitiegesprek komt steevast het BOB-model voor overleg aan de orde. Dat model noemt drie fases: Beeldvorming, Oordeelsvorming en Besluitvorming. Tijdens die drie fasen loopt de kennis van mr-leden en directie lang niet altijd synchroon. Zo kan de directie na interne voorbereiding toe zijn aan besluitvorming maar pas op dat moment de mr om advies of instemming vragen. Het gesprek is dan beland in een ‘korte BOB’, wat niet goed is voor de kwaliteit van het mr-oordeel. Formeel is er niets aan de hand. Maar als de mr tijd eist voor beeldvorming en oordeelsvorming ziet de overlegpartner onnodige vertraging. Voor je het weet is de relatie verstoord. Een geschil hangt in de lucht, of er moet een mediator aan te pas komen.
Voorkom escalatie, vermijd de korte BOB en maak in het ambitiegesprek afspraken over een ‘lange BOB’, bepleit ze. Daarbij horen de medezeggenschappers al in een vroeg stadium wat er gaat spelen. “Ik zeg dat niet alleen. Je ziet in de uitspraken van de geschillencommissie ook vaak het advies om iets te doen aan de onderlinge verstandhouding. Je hebt elkaar nodig, het ambitiegesprek kan de onderlinge verhouding versterken.”
Jaarlijks bijstellen helpt
Zijn de zaken met een ambitiegesprek definitief goed geregeld? Nee, want de samenstelling van de mr en van het bevoegd gezag blijven nooit lang gelijk. Het is niet vreemd om elk jaar een ambitiegesprek te houden, dat kan ook in de vorm van een evaluatie en verfijning. Kwesties die aan de orde kunnen komen:
- Duidelijkheid over werkwijze en aanpak
- Vertrouwen over en weer
- Verbeteren onderlinge verstandhouding
- Elkaar serieus nemen
- Andere vormen van samenwerking
“Bestuurders die dit begrijpen kiezen ervoor om actief te investeren in perspectief. Je zou er ook de raad van toezicht bij kunnen betrekken. Het gaat er uiteindelijk om hoe zeggenschap en medezeggenschap elkaar beter kunnen helpen.”
Neem contact op met AOb Medezeggenschap voor meer informatie over de mogelijkheden van het ambitiegesprek voor jouw school via onze helpdesk.
- Lees de gedragsankers voor goede medezeggenschap hier
- De volledige handreiking goede medezeggenschap staat hier
