Klokkenluiden, vangnet met losse eindjes

Klokkenluiden gaat over misstanden, problemen in de school die worden toegedekt in plaats van opgelost. Denk niet aan individuele kwesties zoals een onjuiste beoordeling, intimidatie en zaken rond rechtspositie, maar bijvoorbeeld aan fraude met diploma’s, omkoping door leveranciers, milieudelicten. Klokkenluiders die zulke kwesties over hun organisatie aankaartten, kwamen in het verleden vaak in persoonlijke problemen. zo raakte de man die in 2001 de bouwfraude onthulde, Ad Bos, zijn inkomen en zijn huis kwijt als gevolg van de affaire en bijbehorende juridische procedures. Klokkenluidersregelingen moeten anno 2018 werknemers beschermen, zodat zij veilig aandacht kunnen vragen voor misstanden. Elke organisatie met vijftig personeelsleden of meer is verplicht er iets voor te regelen. De wetgever heeft bovendien het huis voor Klokkenluiders ingesteld, dat onderzoek doet naar gemelde misstanden en de betrokkene adviseert.
Hoewel de wet alleen over werknemers praat, vindt het onderwijsveld dat klokkenluiden net zo goed kan gebeuren door ouders of leerlingen die op een ernstige misstand stuiten en daarmee niet verder komen binnen de schoolorganisatie. Bij het huis voor Klokkenluiders kunnen zij niet aankloppen vanwege de wettelijke taakomschrijving. Na overleg met dat huis is de modelregeling van de VO-raad aangepast om ook de afnemers van onderwijs ondersteuning te bieden als ze in een situatie belanden waar klokkenluiden de enige oplossing is. Daartoe is, op dit moment alleen in het voortgezet onderwijs, de ‘commissie melden van een misstand’ ingesteld voor ouders en leerlingen. Deze commissie kon geen onderdeel zijn van het huis voor Klokkenluiders en is daarom ondergebracht bij de stichting Onderwijsgeschillen. De commissie doet onderzoek en adviseert de school over maatregelen. Het primair onderwijs heeft geen eigen regeling en evenmin een ondersteunende commissie. De AOb zou het wel een goede zaak vinden als er ook gehoor komt voor klokkenluidende ouders in het primair onderwijs, zegt adviseur medezeggenschap Marcel Koning.
Voor de mr is het niet eenvoudig om de weg te vinden in het web van klokkenluidersafspraken. Modelregelingen zijn mooi, maar worden pas van toepassing als de mr en het bevoegd gezag overeenstemming hebben bereikt. Logisch zou zijn dat voor alle regelingen rond klokkenluiden instemmingsrecht van de mr geldt, maar dat heeft de wetgever niet geregeld; alleen voor ondernemingsraden staat een instemmingsrecht in de wetgeving vermeld.

Sorry, vergeten

Sorry, de specifieke positie van het onderwijs is dit keer vergeten, kreeg de AOb te horen toen de bond navraag deed bij het ministerie van Onderwijs. Na overleg met vakbonden, werkgevers en experts staat de positie van de mr nu wel vermeld in de modellen voor mr-reglementen in po en vo. Het gaat om aparte instemmingsrechten voor de personeelsgeleding en voor de ouder/ leerlinggeleding, aangezien de aanpak van klokkenluiden voor deze twee groepen niet gelijk is vanwege het verschil in rechtspositie.
Als het mr-reglement nog niet is aangepast om de positie van klokkenluiders binnen de school te regelen, dan is dit het moment om actie te ondernemen. De mr kan het onderwerp altijd zelf op de agenda zetten en daarmee de overlegpartner erop wijzen dat de school wettelijk verplicht is een adequate regeling voor klokkenluiders te hebben; ook al is zoiets nog nooit voorgekomen en wil iedereen nare situaties vermijden. Wachten tot het probleem zich alsnog aandient vergroot de problemen alleen maar, waarschuwt de AOb, want op zo’n moment moet iedereen improviseren en dat vergroot de kans op problemen voor de school en persoonlijke schade voor de klokkenluider.

Huis voor Klokkenluiders
Commissie melden van een misstand bij Onderwijsgeschillen.