Medezeggenschap, hoe leer je dat?

De eerste keer dat ze als directeur naar de vergadering van de medezeggenschapsraad ging, zat ze daar ‘met klotsende oksels’, zegt Maaike Berbee. Sinds anderhalf jaar is ze directeur van basisschool De Zon, in De Kwakel. “Ik was echt zenuwachtig. De eerste vergadering was al twee weken nadat ik was begonnen en je wilt natuurlijk goed beslagen ten ijs komen. Ik had me heel goed voorbereid. Maar ik vond het toch enorm spannend.”

Een paar maanden geleden volgde Berbee, samen met een aantal andere (adjunct)schoolleiders, een masterclass Medezeggenschap in het onderwijs, een initiatief van het project Versterking Medezeggenschap. Doel van de bijeenkomst: schoolleiders meer inzicht geven in hoe ze constructieve tegenspraak kunnen organiseren. Door meer begrip te krijgen voor elkaars rol, gezamenlijk op te trekken en zo meer draagvlak te creëren en vooral, benadrukte workshopleider Jan Stuijver van de Algemene Vereniging van Schoolleiders: “Je te realiseren dat het niet alleen om de naleving van regels en procedures gaat, maar om gedrag en respect voor elkaars rol.”

Vakbekwaam

Berbee kreeg in een middag tijd, bij de masterclass, goed inzicht in rechten en plichten van de medezeggenschapsraad en had interessante gesprekken met collega-directeuren, vond ze. En wat haar dus verbaast: “Ik heb de deeltijdopleiding voor schoolleider gedaan, basisbewaam en vakbekwaam. Daar krijg je wel informatie over governance, maar er is geen aandacht voor je rol ten opzichte van de medezeggenschapsraad. Terwijl je daar als schoolleider natuurlijk sowieso mee te maken krijgt.” Ze weet inmiddels uit de praktijk hoe belangrijk de mr kan zijn: “Zij zorgen ook dat je scherp blijft, ze kijken mee over je schouder. Dat verantwoording afleggen is belangrijk.”
Ze heeft nu heel wat meer ervaring en vindt het belangrijk om de leden van de mr goed te informeren over het reilen en zeilen op school, zegt Berbee. Geen stress meer, maar gezonde zenuwen. “Je wilt een goed verhaal vertellen.” Binnen de opleiding tot schoolleider zou wat meer aandacht voor de rol van medezeggenschap en de rol van de schoolleider daarin, op z’n plaats zijn, vindt ze.
Datzelfde geldt voor de pabo, vindt Suzanne Wesselman, leerkracht po en sectorconsulent bij de AOb: “De politiek neemt medezeggenschap steeds serieuzer. De mr krijgt steeds meer bevoegdheden en instemmingsrecht op onderwerpen. Maar geen enkele opleiding tot docent of leerkracht heeft een module over medezeggenschap in het curriculum. Dat vind ik vreemd. Aan zoiets moet je toch ook aandacht besteden in je lessen? Je krijgt ermee te maken op school, de mr is wettelijk verplicht, maar iemand die voor het eerst gaat werken, weet er iets van.”

Autonomie

Dat klopt, weet ook Henrik de Moel, dagelijks bestuurder bij de AOb. “Maar de hoeveelheid dingen die je moet leren tijdens je opleiding is enorm, en de tijd is beperkt. We snappen dat er gekozen moet worden.” Anderzijds: “Medezeggenschap wordt steeds belangrijker op school. Zeker in het primair onderwijs zie je dat er meer zeggenschap bij het team komt, als het gaat om werkdrukverlaging of het werkverdelingsplan bijvoorbeeld. In het vo geldt dat voor het professioneel statuut. Opkomen voor je belangen op school, dat is natuurlijk breder dan medezeggenschap, dat heeft met de autonomie van personen te maken. Meer aandacht voor dat soort vaardigheden, daar valt op de opleidingen nog wel een wereld te winnen.”
In de opleiding voor schoolleider hoort een module medezeggenschap zeker thuis, vindt hij. “Je merkt dat het vaak niet tussen de oren zit bij een schoolleider. Dan wordt er een prachtig plan bedacht en is het voorleggen aan de mr een sluitstuk, in plaats van dat ze aan de voorkant al meegenomen worden.”

Beroepspraktijk

Bij de Hogeschool Utrecht krijgen pabo-studenten inderdaad geen les over zaken die met medezeggenschap te maken hebben. “Het is geen onderdeel van het curriculum”, zegt een woordvoerder. “Studenten doen ervaring op met medezeggenschap tijdens de beroepspraktijk, op hun stageschool.”
Dat is in werkelijkheid lang niet altijd het geval, reageert een pabo-student. “Je wordt vanaf je derde jaar geacht om mee te doen in groepen of commissies die meer achter de schermen werken, maar het hangt erg af van de school en je mentor. Het is zeker niet standaard dat je bij de mr meekijkt.”

Een leerkracht muziek in het po die op het conservatorium muziekdidactiek als hoofdvak had, heeft tijdens haar opleiding ook nooit enige informatie over de mr gehad, zegt zij. Nu zij op scholen werkt, weet ze wel dat er een medezeggenschapsraad is: “Want ik kreeg te horen dat het geld voor de muzieklessen door de mr moest worden goedgekeurd.”