Twee instellingen met verschillende doelen samenvoegen is op papier al een hele klus, en in Oosterhout bij Breda gaat het ook nog eens om een moeilijke doelgroep: jongeren met complexe problemen die het niet redden op de scholen voor voortgezet speciaal onderwijs. Het Warandecollege en Lievenshove vingen deze groep al langer op vanuit de eigen expertise, maar toen de jeugdzorginstelling begin 2019 dicht moest, wilde de school de zorg toevoegen aan het eigen pakket – want de vraag naar hulp zou blijven bestaan. Het moest lukken, dachten de initiatiefnemers van Plein3, aangezien Warande onderdeel is van Koraal dat in Noord-Brabant en Limburg instellingen voor speciaal onderwijs, gehandicaptenzorg en jeugdhulp heeft. “Onderwijs en zorg combineren is hét voordeel van Koraal”, zegt leerkracht Arjan van Halteren. “Iedereen wilde het hier volledig integraal aanpakken. Geen schotten tussen onderwijs, zorg en arbeid, zodat het makkelijker te financieren werd.”

Radartje

Ruim twee jaar later duurt het plaatsen van een ‘nieuwe’ jongere nog slechts enkele weken in plaats van de maanden die dat voorheen kostte. Er zijn vijftig plekken bij Plein3 en daar is geen discussie over. Gemeenten kennen de waarde van deze voorziening in hun zorgnetwerk. Er is ook een manier bedacht om personeel van zorg en onderwijs medezeggenschap te geven: een deelraad met drie onderwijsmensen en twee zorgverleners. Van Halteren is de voorzitter: “We zitten ongeveer een keer per maand bij elkaar, of extra bij urgentie.” Ouders en leerlingen erbij betrekken zou moeten volgens de wetgeving, maar daar is de groep nog niet in geslaagd. “Er is wel een jongerenraad om zaken te bespreken, maar het is heel lastig deze leerlingen te betrekken bij beleidsbeslissingen.”
Welk beleid er dan op de agenda staat voor dit kleine radartje binnen de grote organisatie Koraal met 2200 leerlingen en 1300 cliënten in de jeugdhulp? “We hebben het veelvuldig over de begroting. Want hoe je ook van die schotten in de uitvoering af wilt, de financiering leidt tot twee begrotingen en er zijn twee cao’s van toepassing. We zoeken naar soepele oplossingen zodat het voor iedereen blijft werken, zoals bij vakanties. We hebben een breed inhoudelijk programma en we wisten als collega’s waar we aan begonnen: tijdens de onderwijsvakanties gaat de hulpverlening door. Hoe pak je dat gezamenlijk aan? Bij ons staat voorop dat passend onderwijs voor deze jongeren passend moet zijn, zonder in hokjes te denken.”

Pionieren

Gesprekspartner van de deelraad is de schoolleider, die aanschuift als de deelraad extra informatie of overleg verlangt. De baas van de locatie is op zijn beurt medezeggenschapper in een regionaal overlegorgaan, en op het hoogste niveau van Koraal bestaan er twee clubs: Medezeggenschap Centraal en Medezeggenschap Onderwijs. Van Halteren: “De Wet medezeggenschap op scholen heeft een strak kader, dus er moet een eigen orgaan zijn. Onderwijsvragen komen altijd bij MZ-O terecht en andere kwesties bij MZ-C. Wij zijn een unieke voorziening voor Koraal en voor Nederland, dus het is altijd de vraag welke kant het op moet.”

“Onderwijs en zorg combineren is hét voordeel van Koraal.  Geen schotten tussen onderwijs, zorg en arbeid, zodat het makkelijker te financieren werd.”

Nu de onderwijsmensen in Oosterhout ook zorgcollega’s hebben is de dynamiek in de deelraad toegenomen, zegt Van Halteren. Soms stuiten de discussies op de grenzen van wat mogelijk is. “Onderwijs heeft een strak kader, de zorg kan gemakkelijker manoeuvreren. Sowieso is er in Nederland veel gekaderd, dus als we iets leuks verzinnen is de vraag of het systeem dat wel aankan. We pionieren met samenwerking op school en in de medezeggenschap, dat is schudden aan dikke bomen.”

Als het belang van de vijftig scholieren op het spel staat, trekken de deelraad en de schoolleider eendrachtig op. “Met deze pittige doelgroep hebben we onze personele bezetting van 18 tot 19 fte echt nodig. Dat leidde tot een begrotingstekort, maar bezuinigen? Dat kon echt niet, vonden we allemaal. Het was even alle hens aan dek. Gelukkig beseft onze bestuurder dat er over deze voorziening strakke afspraken liggen met de gemeenten en dat Koraal dan niet opeens wat anders kan doen. Het was spannend, maar het kon niet anders dan water in de wijn doen bij de kosten. Ik ben blij dat iedereen ons concept goed snapt. En omdat we een transparante schoolleider hebben, was het team altijd snel op de hoogte en konden wij de ouders op tijd duidelijke informatie geven.”

Participerende medezeggenschap

Het inrichten van medezeggenschap voor onderwijs en jeugdzorg stelde Koraal voor meer vragen dan de situatie in Oosterhout, vertelt Marie-Rose Janssen, voorzitter van de regiegroep Medezeggenschap Centraal: “We zijn drie jaar geleden in regio’s georganiseerd. Om de medezeggenschap daarbij te laten passen wilden we regionale organen voor onderwijs, zorg en arbeid.”
De oplossing: platforms per vestiging die communiceren met ROG’s, regionale overleggroepen. Janssen: “Zo hebben elke vestiging en elke regio informele medezeggenschap. Daarboven is MZ Centraal de formele medezeggenschap en specifiek voor onderwijs is er ook de MZ Onderwijs. Die krijgen alle input, toetsen of het past bij de thema’s waar Koraal voor staat en geven dan advies of instemming zonder de zaak nog weer eens inhoudelijk door te spreken.”
Daarnaast spreekt MZ Centraal met de bestuurder over strategische kwesties als vergrijzing en bevolkingskrimp, de toekomst van het jeugddomein en de positie van de organisatie in de toekomst.
Voor alle medewerkers is participatie het sleutelwoord, zegt Willem van Asten, voorzitter van Medezeggenschap Onderwijs. “Participatie draait erom dat medewerkers echt meedenken. Dat hoeft niet heel abstract te zijn, het is juist concreet. Momenteel gaat het bij ons bijvoorbeeld over een vso-toelage. Is die alleen voor docenten met leerlingen in het uitstroomprofiel vervolgonderwijs? Of kan het ook voor collega’s met leerlingen in het uitstroomprofiel dagbesteding of arbeid? We gaan dus niet als medezeggenschappers zelf beslissen maar bij de scholen informeren. Onze infrastructuur dwingt ons zo de achterban te raadplegen.”
Over die vso-toelage zullen de meningen uiteenlopen, al was het alleen maar omdat de AOb en andere vakbonden zo dichtbij mogelijk de landelijke afspraken willen blijven. En dan? Van Asten: “Bij participatie krijg je veel geluiden te horen. Je moet er samen uitkomen. Maar als het nodig is, kun je in dit democratische bestel ook vingers tellen. Meestal is het overleg, overleg en overleg tot de consensus er is.”
Janssen: “We hebben een vastgestelde strategie jeugd tot 2024, maar regio’s krijgen de ruimte om te doen waar ze aan toe zijn. Overkoepelende zaken komen bij ons op de agenda, de uitrol is aan de regio’s. We gaan niet beuken of forceren.”
De eigen inrichting van de medezeggenschap bij Koraal is vastgelegd in reglementen binnen de twee stelsels die de organisatie kent: Wet op de ondernemingsraden voor personeel in zorg en arbeid, Wet medezeggenschap op scholen voor personeel, ouders en leerlingen in het onderwijs. Om de keuze voor participatie extra gewicht te geven, heeft de organisatie geprobeerd om bij geschillen niet de juridische weg te bewandelen, maar een arbitrageregeling in het leven te roepen. De participerende medezeggenschappers zagen er wel wat in, maar het bleek een lastig punt voor zowel voor de raad van bestuur als de vakbonden. De wettelijke regels gelden immers ook voor Koraal en geschillenregelingen zijn van belang voor het machtsevenwicht. Lukt het al participerend echt niet om consensus te bereiken, dan is het tijd om de regelingen voor beroep en bezwaar in te roepen.