Stand van zaken op 30 september 2021:

De P(G)MR heeft instemming op de besteding van de arbeidsmarkttoelage
Het geld wordt uitgekeerd in de Lumpsum
OCW werkt nog steeds aan een correcte regeling

Het is voor de medezeggenschap moeilijk richting te geven aan een proces dat vanuit OCW nog niet helder is. AOb Medezeggenschap kan je begeleiden in de besluitvorming. Heb je een mr-servicepakket? Dan kun je onbeperkt contact opnemen met onze mr-consulenten. Zij staan klaar om je vragen over de arbeidsmarkttoelage te beantwoorden. Mail op medezeggenschap@aob.nl

Wil je ook onbeperkt mr-helpdesk ondersteuning? En daarnaast ook 4 uur terug kunnen vallen op het advies van onze specialisten? Sluit dan hier een mr-servicepakket af

Natuurlijk, extra geld voor het onderwijs is in principe mooi, zegt Paul Hellings, beleidsmedewerker bekostiging en financieel toezicht bij de Algemene Onderwijsbond. Maar hij heeft ook bezwaren tegen de aanpak van het ministerie met dit Nationaal Programma Onderwijs (NPO). “Eén: het is incidenteel geld, het onderwijs heeft structurele oplossingen nodig. Twee: het tijdpad van twee jaar. Smeer dit geld liever over een periode van minstens vier jaar uit, dan kun je langduriger interventies en projecten in gang zetten. En drie: scholen willen graag extra handen in de klas. Maar er is een lerarentekort en dat los je hier zeker niet mee op.”
Het Nationaal Programma Onderwijs moet ervoor zorgen dat leerlingen corona-achterstanden inlopen. Het gaat bij die negatieve gevolgen zowel om leerachterstand als om het welzijn van leerlingen. Het ministerie heeft een ‘keuzemenu’ gemaakt waaruit scholen kunnen kiezen welke interventie ze willen toepassen. In dat menu staat ook al wat die keuze kost per leerling, en wat de te verwachtten opbrengst is. Veel mr’s hebben voor de zomer al ingestemd met de keuzes van hun bestuurder, op andere scholen is dat er nog niet van gekomen vanwege tijdgebrek. Zorg dat je als mr-lid op de hoogte bent van de stand van zaken op jouw school, adviseert de AOb.
Voor het hele onderwijs gaat het bij het NPO om 8,5 miljard euro, dat in twee jaar tijd moet worden besteed. Het primair en voortgezet onderwijs krijgen daarvan 5,8 miljard euro. Dat is erg veel geld, vindt Hellings. “Ter vergelijking: de begroting van het ministerie van OCW is 43 miljard euro op jaarbasis.”

Arbeidsmarkttoelage

Een deel van het NPO-geld (375 miljoen euro) is bestemd als arbeidsmarkttoelage voor achterstandsscholen, maakte de minister deze zomer bekend. Het gaat om 15 procent van de scholen in Nederland, die met de grootste achterstanden te kampen hebben. Zij krijgen een toelage van minimaal 5 en gemiddeld 8 procent op de personele bekostiging. Bijzonder: niemand in het onderwijsveld vindt dit een goed idee. Zowel werkgevers (po- en vo-raad) als vakbonden spraken zich er direct tegen uit. Een ‘sloblossing’, vindt AOb-bestuurder Thijs Roovers: “Een tijdelijke oplossing die in feite niets oplost.”

Want die arbeidsmarkttoelage eindigt op 1 augustus 2023. De salarissen moeten overal en structureel omhoog, zeggen zowel bonden als werkgevers, een incidenteel extraatje lost het lerarentekort niet op. Als leerkrachten van de ene naar de andere school verkassen omdat die tweede beter betaalt, treedt er gewoon een waterbedeffect op en blijft het probleem bestaan.

Niet geoormerkt geld

Technisch: deze arbeidsmarkttoelage is bedoeld voor werknemers van achterstandsscholen, maar is niet echt geoormerkt omdat het wordt uitgekeerd als aanvullende bekostiging. Volgens het ministerie scheelt deze aanpak in de administratieve lasten voor zowel scholen als overheid. De ‘horizontale verantwoording’ zal ervoor zorgen dat het geld bij deze speciale groep werknemers terechtkomt, verwacht het ministerie, want de bedoeling is duidelijk.

Of dat lukt, is maar de vraag. Elk bestuur moet nadenken over de vraag hoe dat geld het beste kan worden besteed, adviseert Paul Hellings. “Wat is wijsheid? In principe kan een bestuur van tien basisscholen dat voor slechts drie scholen die toelage krijgt, het geld verdelen over de medewerkers van die drie scholen. Maar hoe kijken de medewerkers van die andere zeven scholen van hetzelfde bestuur daarnaar? Je kunt als bestuur ook besluiten dat álle personeelsleden van alle scholen een (kleinere) toelage krijgen.” Want anders willen docenten voor de toelage misschien intern overstappen en ontstaat er elders weer een lege plek. “Daar schiet je als bestuur dus niets mee op.”

De mr’s van de achterstandsscholen vinden wellicht dat de arbeidsmarkttoelage juist alleen voor hun scholen bedoeld is, denkt Hellings. Ga als gmr en mr’s in gesprek met je bestuur, adviseert hij. “Het geld komt bij het bestuur binnen. Het is in principe bestemd voor de salarissen van zowel schoolleiders, onderwijsondersteuners als leerkrachten op specifieke scholen. Zorg in alle gevallen dat je meepraat als je in de medezeggenschap zit. Wat is het verhaal waarop keuzes worden gebaseerd? Daar gaat het om. Dat is voor elke school anders.”

Slim beleid

Deze eenmalige bonus lost het lerarentekort natuurlijk niet op, benadrukt Hellings. “Als je structureel 10 procent erbij krijgt dan ga je wel nadenken of je wilt overstappen of verhuizen. Maar mensen komen niet in beweging als het om een bonus voor twee jaar gaat.” Kijk op jouw school of er een mouw aan te passen valt. Dit vraagt om slim beleid, zegt Hellings. “Misschien gaan er over drie jaar twee mensen met pensioen bij jouw bestuur. Dan kun je met het NPO-geld wel nu al mensen aannemen en die perspectief bieden in de vorm van een vast contract.”

Waar je als mr ook op moet letten is welk geld je waarvoor gebruikt, adviseert hij. “Het NPO-geld moet binnen twee jaar zijn besteed. Gebruik dat eerst. Zet het slim in, zodat je er structureel iets aan hebt. Als je uit je reguliere middelen geld overhoudt, kun je dat overhevelen naar de reserves. Met het NPO-geld kan dat niet. Dat vraagt om slimme keuzes.”

Zorg dat de besteding van dit geld maatwerk is, adviseert Hellings verder, dus spreek ook daarover met bestuur en schoolleiding. “Extra geld is mooi, maar hier zitten veel haken en ogen aan. Het is als mr lastig om alles te overzien. In theorie kunnen het bestuursbelang en het schoolbelang verschillen als het om de arbeidsmarkttoelage gaat. Dus praat mee over de afwegingen, wat is het verhaal daarachter?”

Ook de komende maanden moet de mr de vinger aan de pols houden, vindt hij. “Wat is het resultaat van de ingrepen waarvoor is gekozen? Moet je als school iets bijstellen, voor andere interventies kiezen die meer succes opleveren? Dat blijft de komende twee jaar belangrijk.”

Schoolniveau

De regie voor het extra geld voor NPO-interventies ligt echt op schoolniveau. De personeelsgeleding in de mr moet daar dus bovenop zitten, zegt ook rayonbestuurder Perry van Liempt van de AOb. “De menukaart met interventies waaruit gekozen kon worden was erg omvangrijk. Er stond een schatting in van de te verwachten kosten en opbrengsten. In de komende begroting moet aandacht zijn voor de inzet van die additionele middelen, want het gaat om geld dat per school beschikbaar is.”
Van Liempt adviseert medezeggenschappers om hiernaar te vragen: wat is er met het geld gebeurd, zijn er afwijkingen ten opzichte van de aanvankelijke plannen en zo ja waarom? Is er ook geld bovenschools uitgegeven en waaraan dan? “De mr moet vooral véél vragen.”

Hoeveel en hoe? Handige links

Krijgt mijn school iets extra en om hoeveel geld gaat het. Klik hier
Handreiking AOb voor medezeggenschappers in het primair onderwijs
Handreiking AOb voor medezeggenschappers in het voortgezet onderwijs:
Algemene handreiking van project Sterk medezeggenschap
Het NP Onderwijs is te vinden op: nponderwijs.nl

Medezeggenschappers die er niet uitkomen of twijfelen of zowel het NPO-geld als de arbeidsmarkttoelage op hun school wel juist worden ingezet, kunnen terecht bij AOb Medezeggenschap. Abonnees op het mr-servicepakket kunnen gratis terecht bij de mr-consulenten van de AOb. Mail naar medezeggenschap@aob.nl.

Of sluit hier een servicepakket af als je terug wil vallen op de kennis van AOb Medezeggenschap.