In de noodplannen die een aantal grote steden hebben opgesteld om het lerarentekort aan te pakken, (lees ook dit artikel) staat ook de mogelijkheid om onbevoegden voor de klas in te zetten, zodat de leerlingen niet naar huis hoeven te worden gestuurd. De minister heeft aan de inzet van onbevoegden een maximum verbonden van 22 uur per maand of 1 dag per week.

Bij onbevoegden kan het bijvoorbeeld om mensen uit het bedrijfsleven gaan, die overwegen over te stappen naar het onderwijs. Ook kunstenaars zijn genoemd. Herman Molleman, sectorbestuurder die namens de AOb onderhandelt over de cao vo, benadrukt dat het de bedoeling is dat een onbevoegde docent óf maar voor een korte periode voor de klas staat, óf zo snel mogelijk zijn of haar bevoegdheid haalt. Het achterliggende idee is uiteraard dat de kwaliteit van het onderwijs/een docent gewaarborgd is. “Zie de nieuwe cao vo, artikel 9.5. Daar staat het. En als onbevoegde kun je uitsluitend worden ingeschaald in LB.”

Taal en rekenen

De mr moet zich actief bemoeien met het onderwijs dat kinderen krijgen, benadrukt Marcel Koning, beleidsadviseur medezeggenschap bij de AOb. Dat betekent dus extra goed opletten als er onbevoegden voor de klas komen. “Een onbevoegde zou zich bijvoorbeeld niet met reken- en taalonderwijs bezig moeten houden in het primair onderwijs. Tenzij diegene aan z’n bevoegdheid werkt.”

Bijkomend probleem is dat veel besturen ervoor kiezen om nieuwe leerkrachten, of ze nu bevoegd of onbevoegd zijn, geen (tijdelijke) aanstelling te geven, maar hen in te huren als zzp’ers, zegt Molleman. Hij vindt dat een foute keuze en vermoedt dat er daardoor veel goede mensen voor het onderwijs verloren gaan. Veel zij-instromers komen vanuit een vaste baan en willen de daarbij horende zekerheden graag behouden, weet Molleman. “Je moet nieuwe leraren het vooruitzicht geven op een vast dienstverband. Je moet hen perspectief bieden, zekerheid van pensioenopbouw, collega’s, vakantiedagen; dat ze echt meedraaien in een team.”

Door een (tijdelijke) arbeidsovereenkomst ontstaat er een hechtere band tussen werkgever en werknemer, stelt hij verder. “Het is binnen een dienstverband ook eenvoudiger om bijvoorbeeld een onbevoegde te faciliteren in tijd (studie) en geld (studiekosten) die onderwijsbevoegdheid te halen.”

Altijd plek

Molleman kent uiteraard de gedachtegang van bestuurders die ervoor kiezen om nieuwe leerkrachten als zzp’er aan het werk te laten gaan: sommige bestuurders werken graag met een flexibele schil, zodat ze bij toekomstige krimp weer makkelijk afscheid kunnen nemen van die tijdelijke werknemers. “Besturen roepen steeds: ‘Nu is er wel een tekort, maar straks is er weer krimp en we weten niet hoe het dan zal gaan’. Allemaal onnodige angst, zegt Molleman. “Als je met een aantal besturen samenwerkt is er altijd wel een plek voor die mensen.” Nu heb je te maken met een lerarentekort, zegt hij, en je wilt mensen dus graag aan je binden. Dan moet je ze een goed contract bieden.”

De bovenbestuurlijke samenwerkingsgedachte die hij propageert, ziet hij ook duidelijk in de noodplannen die er nu liggen. Maar Molleman vreest toch dat er in de praktijk nog veel wordt gekozen voor het inhuren van nieuwe leerkrachten per school als zzp’er. “Besturen willen soms nog te veel eigen baasje spelen.” Hij roept de mr dan ook op om zich actief te bemoeien met het beleid op dit punt. “Laat het je niet aanleunen. Ga niet mee in dat angstdenken. Wat voor soort aanstelling je hebt als leerkracht is zó belangrijk op school.”

Medezeggenschapsadviseur Marcel Koning beaamt dat volmondig. “Als zzp’er houdt iemand zich vooral met het lesgeven bezig en de daaruit voortvloeiende (voor en na) werkzaamheden. Een zzp’er heeft vaak geen rol in het contact met ouders, doet niet mee aan het taakbeleid, is vaak niet bij teamvergaderingen aanwezig; dat komt op het bordje van de andere collega’s terecht. Je kunt veel beter iemand in dienst nemen die overal bij betrokken is. Die kiest voor dit vak voor de langere termijn.”

Sommige zzp’ers die via uitzendconstructies worden ingehuurd kosten relatief ook enorm veel geld, weet hij, meer dan een dienstverband in schaal LB. “Dat is gewoon de markt van vraag en aanbod. Nou, dan weet je het wel in de grote steden.”
Herman Molleman: “Het zijn over het algemeen dure constructies en het is en blijft belastinggeld. Dat moet je niet willen als school.”