Passie voor visie, maar hoe doen we dat op school?

Wat zijn de missie en visie van jullie school? Staat er een glad ‘promo-praatje’ of is de tekst een eerlijke omschrijving van wat de school bijzonder maakt en waar jullie aan werken? En wanneer speelt de medezeggenschapsraad een rol?

De missie van fastfoodketen McDonald’s is simpel en eenvoudig. Prominent staat het op de website: “We vinden het onze missie om gasten een spontaan geluksmomentje te bieden met het aanbieden van fresh en fast food waar zij zich goed bij voelen.” Wat je er ook van vindt, dat is een duidelijke missie, zegt Philippe Abbing, rayonbestuurder van de Algemene Onderwijsbond. “In een missie staat in één zin waartoe jij op aarde bent, zeg maar. En een visie is de onderbouwing daarvan: hoe doe je dat dan precies.”

Op de websites van bijna alle scholen is wel een missie en een visie te vinden. Als het goed is, kunnen leerlingen, ouders, personeel en andere belangstellenden daarin lezen hoe de organisatie tegen het onderwijs aankijkt, waar de school naar streeft. De identiteit moet eruit spreken, de kernwaarden, de manier waarop mensen met elkaar omgaan. Doel van een goede visie en missie is dat medewerkers, ouders en leerlingen bewust voor déze school kiezen.

Hoogdravend

Om te kiezen moeten verschillen tussen scholen duidelijk zijn, maar in de praktijk lijken veel missies en visies juist sterk op elkaar. De taal is nogal eens hoogdravend en wollig. Veel trefwoorden komen regelmatig terug op al die verschillende schoolwebsites: uniek, persoonlijke groei, verbinding, ontdekken, ontplooien, talenten ontdekken en versterken, passie, samen, veilig, tolerant, uitdagend, inspirerend, leerling centraal, respectvol: we vinden ze vele tientallen malen terug in de teksten van evenzoveel scholen.

Hoe komen die missie en visie tot stand? “Soms is het nadenken over de missie en visie helaas uitsluitend een feestje voor bestuurders en management”, weet Abbing. “Er zijn heel wat bureaus die veel geld verdienen met ‘hei-sessies’ rond dat onderwerp. Maar het is natuurlijk een kernwaarde die de hele organisatie aangaat. Wat voor school ben je, wat wil je? Dat raakt heel nauw aan het schoolplan dus natuurlijk moet de medezeggenschapsraad daar ook over meepraten.”

Een na zulk overleg opgeschreven missie en visie staat er niet voor altijd, vindt Abbing. “De wereld verandert, jouw organisatie past zich daarop aan. Je moet agile zijn ten opzichte van je omgeving. Het is dus logisch als een organisatie de missie en visie elke paar jaar tegen het licht houdt en aanpast, als dat nodig is. Zeker in het onderwijs is dat nodig. Continu moet dat gesprek er zijn: kan het anders, effectiever, willen we het nog zo?”

Hij werkte zelf ooit op een school waar in de missie stond dat het onderwijs draaide om ‘bewust bevrijdend handelen vanuit messiaans perspectief’. Philippe Abbing: “Wat stáát daar nou? Wat betekent dat en wat doe je dan precies? Wat je opschrijft in die missie en visie met je natuurlijk ook uit kunnen voeren.”

Schoolplan

De medezeggenschapsraad heeft instemmingsrecht op het schoolplan, waar missie en visie altijd worden vermeld. De manier waarop de leraren lesgeven, komt als het goed is voort uit die missie en visie. “Dus als mr doe je er goed aan om door te vragen”, adviseert rayonbestuurder Mark van Essen van de AOb. “Wat betekenen de woorden van de missie en visie voor ons onderwijskundig beleid? Wat heeft het voor invloed op de manier waarop wij onze lessen geven? Zeker bij wijzigingen doe je er goed aan als medezeggenschapper om het onderwerp op de agenda te zetten. Belangrijke vraag is hoe dit zich vertaalt naar het schoolplan.”

De werkelijkheid is nog te vaak anders. Ook Van Essen ziet veel wollige taal op de websites van scholen staan, als het om missie en visie gaat. “Dan zijn de teksten vooral public relations.”

Een zoektocht op een flink aantal willekeurige websites van scholen naar hun bewoordingen van missie en de visie, levert een bijna lachwekkend resultaat, al is het ook treurig. De indringendste voorbeelden voor de bingokaart:

Veel scholen noemen het belangrijk dat leerlingen ‘21st-century skills’ hebben. Dat valt te hopen, want ze zijn in de 21e eeuw geboren. Zo’n zinnetje doet vermoeden dat er al jaren niet meer naar de tekst is gekeken.

Een vo-school over sociale media: “Je schoolleven (..) is niet minder belangrijk dan je vrienden op Hyves en Facebook.” Van TikTok en Instagram hebben ze daar duidelijk nog nooit gehoord en mogelijk is het de school ontgaan dat Hyves sinds 2013 niet meer actief is.

Ook heel populair in alle teksten: de constatering dat de wereld verandert, alsof dat een ontdekking is. “De wereld verandert ingrijpend”, constateert een vo-school in het oosten van het land. “Leerlingen moeten klaar zijn voor een

toekomst die in hoog tempo verandert (po, Amsterdam)” en “klaar zijn voor de snel veranderende wereld waarin we leven (vo, Utrecht)” en “uitgroeien tot een persoon die klaar is voor de veranderende wereld.” (vo, Maastricht). ‘De wereld verandert ingrijpend. Een school is misschien wel de beste plek op aarde om te zien hoe snel dat gaat.’ (vo, Meppel).

En wat doet de school dan met die verandering? ‘We willen onderwijs bieden dat beantwoordt aan de eisen van deze tijd.’ (vo, Maastricht). “Leerlingen groeien op in een steeds complexer wordende maatschappij” (po, Rotterdam). “Wij bieden een stevige basis in de steeds complexer wordende maatschappij” (po, Diepenveen).

Veel visies komen ook inhoudelijk overeen: het gaat om ontplooiing: je leert op deze school je eigen talenten ontdekken en de wereld om je heen. De school is ‘een omgeving waar je groei kunt voelen’. Daar passen fantasierijke metaforen bij: ‘Passie als brandstof voor talenten’ en ‘Wij geven de wortels van kinderen de juiste voeding om uit te kunnen groeien tot prachtige en unieke mensen.’

Worden wie je bent: ook een populaire uitdrukking die in veel varianten terugkomt op de sites van scholen. ‘Wees jezelf en ontwikkel jezelf”. (vo, Utrecht). ‘Zijn wie je bent en dit vertalen naar wat je doet’ (po, Emmeloord). ‘Bij ons mag je worden wie je bent’ (po, Dokkum). ‘Ons onderwijs doet recht aan de verschillen tussen leerlingen met als doel de optimale ontwikkeling van ieders talenten’ (vo, Maastricht).

Bijna alle scholen streven ernaar om hun leerlingen af te leveren als ‘volwaardige burgers’ die ‘van betekenis zijn in de wereld’ die ‘het verschil kunnen maken’, die kunnen ‘samenwerken, communiceren en hun talenten kennen en benutten.’

Het klinkt prachtig. Alleen de vraag blijft: wat zeggen zulke woorden nou eigenlijk over jouw school?

Kader: Stappenplan missie en visie

1.  Zoek als medezeggenschapsraad de missie en visie in jullie schoolplan op.
2.  Praat erover: zíjn wij dit inderdaad, dóen wij dit ook? Wat staat er eigenlijk en heeft dit wel betekenis? Past dit bij wat we hebben  bepaald in het professioneel statuut?
3. Ga daarover in gesprek met je achterban.
4. Zet de uitkomsten op de agenda voor de overlegvergadering